Жылыжай кешенімізде 1980 жылдан бері өсіп келе жатқан мақта ағашы көптеген елдерде киелі ағаш болып саналады. Бұл зәулім ағаштар қай жерден табылса, оларды кесуге, тамырымен жұлуға, өртеуге тыйым салынады. Мақта ағаштары әлемдегі ең биік ағаштар қатарына жатады. Бұл бізді таң қалдыратын өте қызықты өсімдік. Толығырақ…
Мақта ағашы (лат. Ceiba pentandra) – Malvaceae тұқымдасының Ceiba туысына жататын тропикалық ағаш. Табиғи жағдайда ол Мексикада, Орталық және Оңтүстік Америкада, Кариб аралдары мен Африкада өседі.
Табиғатта мақта ағашы биіктігі 70 м жетеді, диаметрі 3 м-ге дейін. Жас ағаштардың тегіс жасыл қабығы бар, ол жасына қарай сұрғылт болып, оның үстінде күшті және өте өткір конустық тікенектер пайда болады. Жапырақтары пальма жапырақтарын еске түсіретін, ұзындығы 20 см болатын 5-9 жапырақшадан тұратын алақан тәрізді. Гүлдері үлкен, ақ түсті. Гүлденуден кейін ағашта бірнеше жүздеген жемістер пайда болады – тұқымдары бар үлкен 15 см-ге дейін ашылатын капсулалар. Капсулалардың ішкі қабырғалары лигнин мен целлюлоза қоспасы болып табылатын мақтаға ұқсайтын көптеген үлпілдек сарғыш жылтыр түктермен жабылған. Талшықты жинау және бөлу процесі қолмен және уақытты қажет етеді.
Бұл бағалы талшық «капок» деп аталады. Ол жоғары жылу және дыбыс оқшаулау қасиеттеріне ие. Капок жеңіл, серпімді, гипоаллергенді, сондықтан оны жастықтарды, көрпелерді, автокөлік орындықтарын және жұмсақ жиһаздарды толтыру үшін тамаша материал етеді. Су өткізбейтіндігі мен қалқығыштығына байланысты ол құтқару кеудешелерін жасау үшін қолданылады. Қазіргі уақытта талшықты пайдалану негізінен жасанды материалдармен ауыстырылды. Мақта ағашының қабығынан жасалған қайнатпа диуретик ретінде, анальгетик ретінде, сонымен қатар, кейбір мәліметтерге сәйкес, аяуаска дайындау үшін қолданылады.
Майя үндістері әрқашан өз қонысының ортасына мақта ағашын отырғызған. Олар бұл ағашты адамдарға құдайлар берген деп есептеп, дүние төрт үлкен мақта ағашының үстінде тұр деп сенген. Сондықтан олар ешқашан мақта ағаштарын кеспейді, егер олар орманнан жапырақ терсе немесе жинаса, оның орнына әрқашан шағын сыйлық қалдырған. Ағаштың құдайдан шыққаны оның ешқашан дауылдан зардап шекпегендігімен және найзағай соққан мақта ағашын ешкім көрмегенімен расталды. Үнділер құдайлар ағашты барлық қиыншылықтардан қорғайды және өсімдікке зиян келтірмек болған кез келген адамды жазалайды деп сенді.
