Қазақтар ежелден аршаның өртенген бұтақтарының түтінімен үйлерді түтіндеп, баланың бесігі мен киіз үйдің кіреберісіне дестелерді іліп, босанған әйелдерді арша қайнатқан сумен жуған. Орталық Азиядағы түркі тілдес халықтардың көпшілігінде арша немесе арша зұлым рухтарды қуып, үркітетін бұта болып саналады. Толығырақ…
Аршаның тарихы мыңдаған жылдарға есептелген. Аргонавтар туралы ежелгі грек мифінде де Медея оны алтын жүнді қорғайтын құбыжық жыланды ұйықтату үшін қолданған.
Арша (лат. Juníperus) — кипарис тұқымдасының (Cupressaceae) мәңгі жасыл қылқан жапырақты бұталар мен ағаштар тұқымдасы. Олар биіктігі 10-12 м-ге дейін, сирек 20-30 м-ге дейін жететін ұсақ қылқан жапырақты ағаштар немесе бұталар, кейде сусымалы болады. Жас өсімдіктердің қабығы қызғылт түсті, жасы ұлғайған сайын қара қоңыр болады. Арша жапырақтары ине тәрізді немесе қабыршақты болады. Аршалардың көпшілігі екіжүзді: ащы тәтті дәмі бар, аналық хош иісті бүршіктердің диаметрі 5-тен 9 мм-ге дейін, пішіні сопақша және жасыл түстi болады. Аталық бүршіктердің жапырақтардың қолтығында орналасқан ашық сары түсті ұзартылған сопақ масақтарға ұқсайды. Арша жемісі – шырынды, жидек тәрізді, отырықсыз дерлік бүршік, гүлденгеннен кейін екінші жылы қара жидек болып піседі.
Аршада фитонцидтер көп, сондықтан ол отырғызылған жерде ауа әлдеқайда таза болады. Аршаның бактерияға қарсы қасиеттері оны емдік мақсатта кеңінен қолдануға әкелді: патогенді микробтарды жою үшін аршаның өртенген бұтақтарының түтінімен үйлерді түйіндейді, әртүрлі ауруларды емдеу үшін инелерден, бүршіктердең және қабықтардан препараттар жасалады. Ұнтақталған жидектер дәмдеуіш ретінде тағам дайындауда қолданылады.
Аршалар өте баяу өседі және 600 жылға дейін өмір сүреді. Арша тұқымдасының бүгінгі күні 70-ке жуық түрі бар. Біздің ботаникалық бақшамызда аршаның 7 түрі бар, оларды барлық экспозициялық аумақтарда және қоғамдық жерлерде кездестіруге болады.
