Бас ботаникалық бақта Кауфман қызғалдағы гүлдейді - қызғалдақ тұқымдасының ең әдемі және ең ерте гүлдейтін түрлерінің бірі. Су лалагүлінің гүлдеріне ұқсастығы үшін оны нимфа қызғалдақ деп те атайды. Толығырақ…
Оны алғаш 1877 жылы Ташкент маңында орыс ботанигі Э.Л.Регель тапқан болатын. Өлке табиғатын зерттеу жөніндегі ғылыми экспедицияның бастамашысы Түркістан генерал-губернаторы К.П.Кауфман болғандықтан, жаңа гүлді оның есімімен аталды.
Кауфман қызғалдағы (лат. Tulipa kaufmanniana Regel) – лалагүлділер тұқымдасының қызғалдақ тұқымдасына жататын өсімдіктердің бір түрі. Кауфман қызғалдағы жер бетінен 10-нан 50 см биіктікке дейін көтеріледі. Тегіс, жапырақсыз, көкшіл сабақтың негізінде бірдей көлеңкедегі 2-ден 4-ке дейін кең, ланцетті жапырақтары бар. Қызғалдақтың үстіңгі жағында диаметрі шамамен 8 сантиметр және биіктігі 10 сантиметр алты бұрышты жұлдызға ұқсас, жоғарғы жағына қарай тарылған жапырақшалары бар жеткілікті көлемді тостаған тәрізді гүлшоғыры бар. Гүл шоғырының түсі жабайы түрлерден алынған Кауфман қызғалдақтарының селекциялық тобының алуан түріне тікелей байланысты. Ол ақ түстен күреңге дейін әртүрлі болуы мүмкін, бірақ бұл түрдің барлық сорттары үшін тән ерекшелігі - гүлсерік жапырақтарының сыртқы жағындағы қарама-қарсы жолақтар. Негіздегі жапырақшалардың түсі ашық сарыдан күрең қызылға дейін өзгереді. Гүл шоғырының ортасында қоңыр немесе күлгін түсті жіпше тәрізді шоқшалар мен стамендер шоғыры орналасқан. Жеміс тұқымдары бар кішкентай қара-жасыл үш жапырақты қорапқа ұқсайды. Көбеюі тұқымдық және вегетативті болады.
Кауфман қызғалдағы – Орталық Азияның эндемикалық өсімдігі. Жабайы жағдайда Қазақстанның Оңтүстік Қазақстан және Жамбыл облыстарында, Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстанда ғана өседі. Өсімдік бірегей және сирек кездеседі, Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген. Біздің ботаникалық бақта Кауфман қызғалдағы «Альпинарий» жабық коллекциялық алаңында және дәрілік өсімдіктердің жабық коллекциялық аймағында өсіріледі. Ботаникалық бақтың қонақтары бұл әдемі гүлдерді аққу тоғанының дәл үстіндегі қайың аллеясының бойында көре алады.
Қазақстанның Қызыл кітабына енген өсімдіктерді жойғаны үшін 3 000 АЕК (9 189 000 теңге) мөлшерінде айыппұл салу қаупі төнеді, не құқық бұзушы сол мөлшерде түзеу жұмыстарына, не 800 сағатқа дейінгі мерзімге қоғамдық жұмыстарға тартуға, не бас бостандығын үш жылға шектеуге жазаланады, не сол мерзiмге бас бостандығынан айыруға және мүлкiн тәркiлеу жазаланады.
