Балтамен шабылмайтын, шірімейтін ағаш, екі ғасырдан астам өмір сүреді! Бұл тек ертегілерде ғана болады деп ойлайсыз ба? Жоқ! Біз сізді Бас Ботаникалық бақтың бірегей өсімдіктерімен таныстыруды жалғастырамыз және бүгін біз барлық аталған қасиеттерге ие Парсы Парротия немесе Темір ағашы туралы айтып береміз. Толығырақ…
Парсы Парротия (Parrotia persica) үштік кезеңінің жәдігерлеріне жатады. Бұл түрдің 5,333 - 2,588 миллион жыл бұрын болғанын білдіреді! Ағаш неміс дәрігері және ботанигі Иоганн Парроттың құрметіне аталған. Бұл ежелгі Hamamelidaceae тұқымдасының Parrotia тұқымдасының жалғыз түрі. Қазақстанда мұндай ағаштар санаулы ғана. Біздің бақшада өсетін ең көне өсімдік 60 жаста. Бұл өсімдік тек Әзірбайжан мен Иранның таулы ормандарында ғана сақталған. Ол ұзақ өмір сүретіндерге жатады және 200 жылдан астам өмір сүреді.
Парсы парротия өте күшті, тығыз және ауыр ағаш. Ол емен ағашынан ауыр. Сондықтан парсылар бұл ағашты – «балта сындырар» немесе «темір ағаш» деп атаған. Ертеде көтерілісші таулықтар шах әскерлерінің қаруларына қарсы «темір ағаштан» дамаск болаттан жасалған қылыштарды пайдаланған деседі. Күшті болғандықтан парротия жақтауларды, еден тақталарын, тоқыма станоктарын, жиһаз шегелерін және су астындағы құрылымдарды өндіруде қолданылады. Төзімді ағаш кейбір халықтар үшін отын ретінде қызмет етті. Бөренелер баяу жанып, ұзақ уақыт бойы жылуды ұстайтын.
Парсы парротиядың қызықты ерекшелігі бар: бір-біріне немесе басқа ағаштардың бұтақтарына тиіп тұрған бұтақтар бірге өсе алады, ал бұтақтар күрт төмен қарай иіліп, жерге жетіп, көктеп, тәуелсіз жаңа тамыр береді, өтпейтін қалың бұталарды құрайды. Сондықтан ағашты жиі, қоршау ретінде пайдаланылады. Парсы парротиясы халықаралық Қызыл кітапқа енген және біздің ботаникалық бақшамызда бұл таңғажайып ағашты кез келген адам көре алатынына қуаныштымыз.
