Институт филиалдары

Жезқазған ботаникалық бағы –  "Ботаника және фитоинтродукция институты" ШЖҚ РМК филиалы

Жезқазған ботаникалық бағы (ЖББ) Кеңгір өзенінің оң жағалауында, Жезқазған қаласынан 7 км жерде, Бетрақ -Дала шөлінің солтүстік-батыс шеті, шөл және солтүстік құрғақ дала шекарасында орналасқан. Бақтың жалпы ауданы- 62 га.

Құрылған жылы: 1939 ж.

1939 ж. тәжірибелік станция түрінде КСРО Қаз ҒАФ-лы Джезқазған ғылыми-зерттеу базасы құрылып, Успанов У.У. (1939-1942 ж.ж.) басшылық етті. Кейін жетекшілік еткендер: Гобачено В.Н. (1947-1949 жж.), Щербинин Н.М. (1947-1949 жж.), Патахов М.И. (1949-1954 жж.).1948 ж. тәжіибелік станция ҚазКСР ҒА- ның Жезқазған ғылыми-зерттеу базасы болып өзгертілді.

Көгалдандыру,өсімдік өсіру шаруашылығының негізгі мәселелерін шешуге байланысты 1954-1956 жж. ғылыми-зерттеу стациясындағы жұмыстар тоқтатылды.

1957 ж. Қаз КСР ҒА-ның академигі Қ.И. Сатпаевтың бастамасымен бұрынғы ғылыми-зерттеу базасы аймағында ботаника институтының бөлімі ұйымдастырылып, 1966 ж. ҚазКСР ҒА Орталық ботаникалық бағына бағынышты Жезқазған ботаникалық бағы болып өзгертілді. Қ.И.Сатпаевтың жолдамасымен басшы болып б.ғ.к. Біржанов Мұхамбетәлі Біржанов тағайындалды, ол ботаникалық бақта 1957 жылдан 1986 жылға дейін басшылық етті.

Кейін жетекшілік еткендер: Ивлев Владимир Ильич 1986.ж.; б.ғ.к. Дмитриева Тамара Григоргиевна -1987-1992 жж.; Селиванова Клара Малиховна- 1992-2008 жж.; Аманов Сержан Бахытович

2008-2009 жж.; б.ғ.д. Ишмуратова Маргарита Юлаевна-2009-2012 жж.; Селиванова Клара Малиховна - 2012-2013 жж.;б.ғ.к. Нашенов Жангозы Болатович - 2013-2021 жж.;Сиротина Татьяна Олеговна - 2021ж.

Матвеев Андрей Николаевич 2022 жылдың наурызынан бастап Жезқазған ботаникалық бағының директоры қызметін атқаруда.

Негізгі ғылыми зерттеу бағыттары

Орталық Қазақстан флорасын зерттеу; Орталық Қазақстан пайдалы өсімдіктер түрлерінің таралуын және шикізат қорын анықтау; Жергілікті флораның дәрілік, ароматтық, сирек кездесетін, жойылу қаупі бар өсімдіктерді интродукциялау; Орталық Қазақстан шөлдері жағдайында сәнді гүлді өсімдіктерді интродукциялау, Жезқазған өнеркәсіптік аймағындаелді мекендерді көгалдандыру үшін өсімдіктер ассортиментін жасау және практикада қолдануға енгізу; Жеміс-жидек және көкөніс дақылдарының түрлерін, сұрыптарын, клондарын интродукциялау, олардың сұрыптарын бағалау және енгізу;  Ағаш-бұталы өсімдіктерді интродукциялау Орталық және Солтүстік Қазақстан аймағында көгалдандыру практикасына енгізу; Антропогендік факторлардың әсерінен Орталық Қазақстан өсімдіктерінің әртүрлі топырақ – климаттық жағдайларға адаптациялануының физиологиялық және анатомо-морфологиялық  ерекшелігін  зерттеу; Орталық Қазақстан жабайы және мәдени өсімдіктерінің түрлері бойынша электрондық мәліметтер базасын құру.

Қызметкерлер саны - 28, соның ішінде 1 аға ғылыми қызметкер,2 ғылыми қызметкер және 1 кіші ғылыми қызметер.

2018 -2022 ж. аралығында Жезқазған ботаникалық бағының ұжымы ғылыми-техникалық бағдарламаларда көгалдандыру бойынша келісімшарттарға және қолданбалы ғылыми зерттеулерге қатысты.

Көптеген жылдар бойы жүргізілген зерттеу және интродукция жұмыстарының нәтижесінде 5 ау мақтық топ шегінде коллекциялық фонд жиналды:

-табиғи жергілікті флора топтамасы, куратор Ивлев В. И., Қазақстанның табиғи флорасының 29 тұқымдасынан 100 өсімдік атауы ұсынылған;

-гүл және сәндік өсімдіктер коллекциясы, куратор Кузнецова П. И. - 714 таксон (64 тұқымдас);

-ағаш-бұталы өсімдіктердің жиынтығы, куратор Матвеев А. Н. - 23 тұқымдас жататын 165 атау;

-жеміс-жидек өсімдіктерінің коллекциясы, куратор Сиротин Т. О. – 5 тұқымдастан тұратын 296 таксон.

Жалпы, Жезқазған ботаникалық бағының тірі өсімдіктерінің коллекциясына отандық және әлемдік флора қатарынан 92 тұқымдастан, 276 туыстан, 527 түр, 4 кіші түр, 53 форма мен 740 сорт кіреді. Жеміс-жидек дақылдарының Ботсад сұрыптарының коллекцияларында басым болуына байланысты ЖББ интродуценттерінің ең көп үлесі (27 %) (Rosaceae) тұқымдасына жатады. Одан кейін Asteraceae (Asteraceae) және Асфодельдер (Asphodelaceae) – сәйкесінше 12 және 7%.

ЖББ электронды деректер базасына Қазақстанның түрлі флористикалық облыстарында, негізінен Батыс ұсақ шоқыларында өсімдік үлгілерін жинаудан 4000 астам гербарий парақтары бойынша деректер еңгізілген.

Ұйым өзінің бүкіл қызметінде Жезқазған өңірін көгалдандыруда орасан зор рөл атқарды. Сәтті ынтымақтастықтың бір мысалы ретінде «Байқоңыр» қонақүйін, «Ұлытау» демалыс орындары және басқаларды көгалдандыруды айтуға болады. Бұл жерлер Ұлытау өңіріндегі ең көрікті жерлер болып саналады

2018-2022 жылдар аралығында ЖББ мақсатты- бағдарламалық қаржыландыру шеңберінде келесі тақырыптар бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстары орындалып және орындауды жалғастыруда.

“Мемлекеттік ботаникалық бақтардың Қазақстан үшін басым ғылыми-практикалық міндеттерді, өсімдіктерді биоалуантүрлілікті қолдаудың тұрақты жүйесі ретінде сақтаудың жаһандық стратегиясын іске асыруы” (2018-2020 жж.) Ғылыми-зерттеу жұмыстары Қазақстанның және басқа топтардың ағаш-бұталы, гүлсәндік, дәрілік, сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлерінің коллекцияларын дамытуға, қолдауға және сақтауға бағытталған. Интродукцияға жаңа түрлер мен қопсытқыштарды тарту арқылы толықтыру Қазақстанның басқа ботаникалық мекемелерінен өсімдік материалдарын әкелу есебінен, сондай-ақ Орталық Қазақстан бойынша экспедициялық шығулар нәтижесінде жүзеге асырылды.

«Ресурстық әлеуетті тиімді басқарудың ғылыми негізі ретінде Алматы облысының өсімдік және өсімдік ресурстарының қазіргі экологиялық жағдайын кадастрлық бағалау» (2021 ж.). Осы бағдарлама аясында Жезқазған ботаникалық бағының тірі өсімдіктерінің коллекциялық қорын түгендеу және каталогтау жұмыстары жүргізілді.

«Қазақстанның әртүрлі табиғи аймақтарындағы қалалар мен елді мекендерді көгалдандыруға арналған өсімдіктердің ассортиментін әзірлеу үшін Мемлекеттік ботаникалық бақтардың коллекциялық қорларына экологиялық-интродукциялық талдау және табиғи флораны скринингтеу» (2021 жылдан бастап). ЖББ сәндік интродукторларын қолданудың ғылыми-практикалық және экологиялық аспектілері және Орталық Қазақстандағы елді  мекендердің  жасыл құрылысында пайдалану мақсатында жаңа жабайы өсетін сәндік өсімдіктерді интродукцияға тарту перспективалары зерттелуде.

Даму перспективалары

Қазақстан өсімдіктерінің генофонын байыту және оны сақтаудың ғылыми негіздерін жасау.

Экономикалық пайдалану үшін перспективалы өсімдіктерді өсіру, коммерцияландыру және қоршаған ортаны қорғау шараларымен таныстыру.

Материалдық-техникалық базаны жаңарту және байыту.

Штатты кеңейту және кадрларды оқыту.

Жетекші университеттермен, ғылыми зертханалармен және табиғи саябақтармен ынтымақтастық.

Гранттық зерттеулерге қатысу.

Келешегі зор серіктестермен келісім шарттар, ынтымақтастық туралы меморандумдар жасау.

Өңірді көгалдандыру және қоршаған ортаны қорғау іс-шараларына, жобаларына қатысу.

2022 жылдың сәуір айынан Е.А. Букетов атындағы Қарағанды университеті және “Ұлытау” ұлттық табиғи паркімен белсенді ынтымақтастық басталды. Өзара ғылыми ынтымақтастық бірлескен бағдарламаларды әзірлеу, жүзеге асыру және кадрлар даярлау  туралы  келісімдерге қол қойылды.

“Ұлытау” ұлттық табиғи паркімен ғылыми ынтымақтастықтың 3 бағдарламасы әзірленді: “Ұлытау” МҰТП табиғи процесстері мен құбылыстарын бақылау және нәтижелерін 2022- 2025 табиғат хроникасына бекіту; “Ұлытау” МҰТП өсімдіктерінің сирек түрлері мен флорасын  түгендеу”,   ағаш  өсімдікдіктердің   күйін бақылау”; “Ұлытау” МҰТП жер бетіндегі омартқылылардың , қосмекенділердің,  бауырмен жорғалаушылардың, құстарың сүтқоректілердің фаунасы мен экологиясы”.

Бұл тақырыптар ҚР экология, геология және табиғи ресурстар Министрлігінің орман шаруашылығы мен жануарлар әлемі комитетімен келісілді және бекітілді.

Е.А. Букетов атындағы Қарағанды университетімен бірлесіп Жезқазған және Балхаш аймақтарының өндірістік аудандарын көгалдандыру бойынша ұсыныстар жасау жобасы әзірленді.

Ұлытау тауларының эндомикалық және сирек түрлері бағдарламасы аясында жұмыс басталды. 2022-2024 жылдарға мақсаттық-бағдарламалық қаржыландыру бойынша ғылыми бағдарламаларға конкурсқа қатысуға өтініш берілді. Жезқазған аймағың көгалдандыруға ұсынылған, отырғызу материалын көбейту және коммерцияландыру үшін тамшылатып суару жүйесі бар жер телімі құрылды.

Ұлытау облысын көгалдандыруда Жезқазған ботаникалық бағы қызметін интеграцилау бағытында облыс және қала әкімдігімен бірлесе, тендерлерге қатысу жұмыстары белсенді жүргізіліп жатыр. Болашақта, облыстық деңгейдегі Жезқазған ботаникалық бағының жаңа алаңы болуы мүмкін, Жезқазған қалысында “Дендро- саябақ” құру жобасы бірлесе әзірленуде.

“Казахмыс” корпоряциясмен нысандарды көгалдандыру және санитарлық-сауықтыру жұмыстарының қосымша келісімшарттық жабалар әзірленуде.

ЖББ шататын кеңейту, қосымша ғылыми жұмыстарды жүргізу және материалдық техникалық  базаны   нығайту   мақсатында   “Ботаника және интродукция институты” ШЖҚ  РМК мен базалық қаржыландыру шартына қосымша келісім жасалды.

«Ресурстық әлеуетті тиімді басқарудың ғылыми негізі ретінде Алматы облысының өсімдік және өсімдік ресурстарының қазіргі экологиялық жағдайын кадастрлық бағалау» бағдарламасы бойынша жұмыс жалғастырылды.

Іле ботаникалық бағы - "Ботаника және фитоинтродукция институты" ШЖҚ РМК филиалы

1946 жылы құрылған.

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтың жалпы ауданы: 52,75 га.

Филиал өз қызметін Қазақстан Республикасының заңнамасына, ҚР ЭГТРМ ОШЖДК «Ботаника және фитоинтродукция институты» ШЖҚ РМК жарғысына және филиалдың Ережесіне сәйкес жүзеге асырады.

Іле ботаникалық бағының негізгі қызметі Қазақстанның өсімдік әлемін сақтау, молықтыру және пайдалану, Қазақстан флорасының әлемдік маңызы бар ресурстарын игеру.

ҚР ЭГТРМ ОШЖДК «Ботаника және фитоинтродукция институты» ШЖҚ РМК бас ұйымынан мемлекеттік ғылыми-техникалық бағдарламалар шеңберінде ғылыми зерттеулер жүргізілуде.

Ботаникалық бақтың штатында 12 қызметкер жұмыс істейді.

Іле ботаникалық бағындағы тірі өсімдіктердің коллекциялық  қорына  ағаш-бұта,   жеміс-жидек, гүл-сәндік және дәрілік өсімдіктердің 197 таксоны (түрлері, сорттары мен нысандары) кіреді, олар 73 тұқымдасына, 147 туысқа біріктіріледі.

Ағаш-бұта   өсімдіктерінің    коллекциялық қоры 14 гектар алаңда орналасқан. Ағаш-бұта өсімдіктерінің коллекцияларында 38 тұқымдасы мен 72 туысты қамтитын 110-нан астам интродуценттер бар. Жеміс-жидек дақылдарының коллекциялық қорында 18 түрі бар, оның ішінде: шекілдеуіктілер (алмұрттың 2 түрі), сүйекті жемістерілер (өріктің 1 түрі), жидек (қарақаттың 2 түрі). Оның ішінде алма ағашының коллекциялық қоры 13 сұрыпты құрайды. Коллекцияның жалпы ауданы 1 гектар. Дәрілік өсімдіктер жинағының құрамы 45 түрден тұрады. Іле ботаникалық бағының тірі өсімдіктердің коллекциялық қорларын, гербарий коллекцияларын, тұқым банкін еx–situ сақтау және дамыту.

Ботаникалық бақтың коллекциясын табиғи флораның және Бас ботаникалық бақтың жаңа интродуценттерімен толықтыру жұмыстары жүргізілуде. 2018-2022 жылдар аралығында ағаш-бұта өсімдіктері – 18 таксон, гүл-декоративтік – 15 түр, дәрілік – 37, 35 беттен тұратын гербарий қоры, 40 үлгі бойынша тұқым қоры тартылды.

2018-2019 жылдары интродукциялық питомникте қылқан жапырақты тұқымдардың көшеттері, атап айтқанда Сібір шыршасының 2000-нан астам көшеттері және Вергинский аршасының 150 көшеттері отырғызылды.

2020 жылы Іле ботаникалық бағында жергілікті флора өсімдіктерінің екі түрі (Leontice incerta Pall, Rhinopetalum Karelinii ex D. Don) енгізілді.

Сондай-ақ, 2021 жылы жаңа қызғалдақ сорттары (strong Fire) Іле ботаникалық бағында жерсіндіруге арналған Бас ботаникалық бақтың коллекциясынан алынды.

Жүргізілген ғылыми зерттеулердің қорытындылары бойынша, сондай-ақ Іле ботаникалық бағы жағдайында өсімдіктерді интродукциялау жөніндегі көпжылдық жұмыстардың тәжірибесін жинақтай отырып, Қазақстанның оңтүстік-шығысындағы «жасыл» құрылыста және табиғатты қорғау іс-шараларында пайдалану үшін перспективалы өсімдіктер тізімі анықталды (барлығы 7 түрлі ағаш-бұта, 10 түрлі гүл-сәндік және 6 түрлі дәрілік өсімдіктер).

Оңтүстік Балқаш маңы өсімдіктерінің сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлерін сақтау үшін интродукциялық таралымдарды құру мақсатында 2018 жылы Қазақстанның сирек кездесетін өсімдіктерінің бір түрі – Іле ырғайы – Lonicera iliensis тартылды.

Таңдау кезінде біз табиғи мекендейтін жерлердің және енгізу нүктесі – Іле ботаникалық бағының топырақ жағдайларының ұқсас болуына назар аудардық .

2018 жылы «Қазақстанның құрғақ аудандарында бағбандықты дамыту кезіндегі инновациялық технологияларды сынау» тақырыбы бойынша ғылыми-техникалық бағдарламаны орындау барысында: Бағдарлама аясында жүргізіліп жатқан  жұмыстар Қазақстанның құрғақ аймақтарында бағбандықты, көгалдандыруды дамыту бойынша әзірленген практикалық және әдістемелік ұсынымдар өте өзекті екенін көрсетті.

1 гектар тәжірибелік учаскеде барлығы 1155 өсімдік отырғызылды, олар жеміс және сәндік дақылдардың 10 түрінен тұрады.

Вегетациялық кезеңде дақылдарға тиісті агротехникалық жұмыстар, өсімдіктердің өсуі мен дамуына фенологиялық бақылау жүргізілді. Ыстыққа төзімділікті зерттеп, бағалау  жүргізілді, тәжірибелі өсімдіктердің жапырақтарындағы суды ұстап тұру қабілеті мен «жылжымалы ылғалдың» құрамы анықталды.

Барлық түрлер ботаникалық бақтың тірі өсімдіктерінің коллекциялық қорын және жалпы аймақтың, Оңтүстік Балқаш аймағының қорын толықтырады.

Барлық тәжірибелер өсімдіктерді енгізуде одан әрі пайдалану үшін жақсы нәтиже берді.

Іле ботаникалық бағының басты міндеті өсімдіктерді интродукциялау саласындағы ғылыми зерттеулер болды және болып қала береді. Жақын болашақта жаңа таксондармен толықтыру және интродукциялық сынақтар жүргізу, ауданды көгалдандыру үшін перспективалы нысандарды, сұрыптар мен түрлерді анықтау.

АСТАНА БОТАНИКАЛЫҚ БАҒЫ

Қазақстан Республикасы экология және табиғи ресурстар Министрлігі Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің «Ботаника және фитоинтродукция институты» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорының филиалы

Астана ботаникалық бағын ҚР Тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаев 2018 жылы 2 шілдеде ресми түрде ашты. Ашылу салтанатына Ресей, Германия, Беларусь, Украина, Францияның жетекші ботаникалық мекемелерінің басшылары қатысты. Ботаника және фитоинтродукция институтының бас директоры Ситпаева Г.Т. «Астана қаласының Ботаникалық бағының құрылуы және даму болашағы: теория және практика» презентациясы ұсынылды. 2012 жылы 11 сәуір айында Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың қатысуымен өткен кеңес хаттамасы Астана қаласындағы ботаникалық бақтың құрылуына негіз болды. 2012 жылдың 5 қыркүйегінде ҚР БҒМ ҒК

«Ботаника және фитоинтродукция институты» РМК («Нұрлы Астана» Корпоративтік қорымен келісімшарт негізінде) Астана қаласында ботаникалық бақты құру бойынша жобаны жүзеге асыра бастады. Институттың жетекші мамандары Ситпаева Г.Т., Чекалин С.В., Пермитина В.Н., Саметова Э.С., Веселова П.В. Астана ботаникалық бағын құру бойынша ЖҒН әзірлеуге қатысты.

2018 жылдың 1 шілде айында «дөңгелек үстел» өткізілді, оған Ресей, Беларусь, Украина, Германия, Италия және Франция ғалымдары қатысты. Негізгі тақырып Астана қаласының ботаникалық бағын дамыту перспективалары туралы мәселе болды.

Астана ботаникалық бағының жалпы ауданы – 89,1770 га. Оның ішінде: тұрақ аймағы – 42,9 га және ғылыми аймағы - 46,3 га құрайды.

Астана қаласында ботаникалық бақтың құрылуы тек осы қаланың ғана емес, жалпы Қазақстанның, халықаралық ғылыми қауымдастықтығы, ғылыми, мәдени және тәрбиелік іс-әрекетіндегі айтулы оқиғаға айналды.

2018  жылдың  желтоқсан  айында  ҚР  БҒМ «Ботаника және фитоинтродукция институты» РМК-ға «Ботаникалық бақты дамытуды үйлестіру жөніндегі халықаралық ғылыми-техникалық кеңестің отырысында талқылау үшін Астана қаласында ботаникалық бақты дамыту тұжырымдамасын әзірлеу» тапсырылсын.

Мемлекеттің қолдауымен олардың құрамы мен ұлттық құндылықтарды құрайтын, Қазақстан дағы жетекші ботаникалық бақтардың ботаникалық жинақтарын ғылыми объектілер деп жариялау орынды деп есептелсін (Беларусь тәжірибесін ескере отырып).

Қазақстан Үкіметінен Астана қаласының ботаникалық бағында мемлекеттік қаражаттың да, жеке инвестициялардың да қаражатын тарта отырып, климаттық жағдайлары сараланған климатрон-жылыжай салу мүмкіндігін қарастыру сұрал сын.

Астана қаласының әкімдігінен машина-трактор паркінің, интродукциялық және жартылай өндірістік питомниктердің үй-жайлары орналасатын ботаникалық баққа қосымша 15 гектар аумақ бөлу сұралсын.

2018 жылдан 2022 жылға дейінгі кезеңге Институттың үйлестіруімен тірі өсімдіктердің негізгі жинақ қорлары салынды. Бақ тұрақты стильде жобаланған, Жер мен Ана бағының орталық бөлігі шеңбер түрінде және радиалды түрде бөлінген

8 ландшафт-сәулет бөлімшелері мен диаметрі қылқан жапырақты ағаштар (Сібір шыршасы, тікенді шырша, қарапайым қарағай) аллеяларымен бөлінген тақырыптық бақтар (боскет) түрінде жасалған. АстББ географиялық экспозициялар ағаштар мен бұталар екпелері бар аймақтармен ұсынылған:

аймақ – «Солтүстік-Шығыс Қазақстан» экспозициясы;

аймақ – «Еуропа және қылқан жапырақты өсімдіктер» экспозициясы;

аймақ – «Сәндік пішіндер мен сорттар жинағы» экспозициясы;

4 аймақ – «Батыс Қазақстан даласы» және

«Солтүстік Америка» экспозициясы;

5-аймақ – «Сібір, Қиыр Шығыс және Шығыс Азия» экспозициясы.

Жасанды тоған арқылы жаяу жүргіншілер көпірі өтеді. Бақшада 13671 ағаш пен бұталар, 300-ден астам коллекциялық өсімдіктер отырғызылды.

Ботаникалық бақта климатронға ұқсас, тамшылатып суару, тұмандандыру жүйелері толық автоматтандырылған, ТМД елдері аумағында теңдесі жоқ заманауи жылыжай кешені салынды. Жылыжай кешенінің ауданы 1560,4 м2, оның ішінде

«Тропик және субтропик» бөлімі – 780,6 м2; «Суккуленттер және кактустар» бөлімі – 779,8 м2. 2019 жылы Астана бағының жылыжай кешені витражды әйнектері бар ең ерекше ғимарат ретінде премияға ұсынылды.

Қазіргі уақытта Астана ботаникалық бағының термофильді оранжереялық экзотарының кол лекциялық қоры 274 түрден,  102  сорттан  және 63 тұқымдастың 203  туысына  жататын  гибридті нысандар мен түрлерді құрайды. Бүгін елорда тұрғындары мен қонақтары экзотикалық өсімдіктердің гүлденуі мен жеміс бергенін көре алады.

Жылыжайдың ауданы - 1400 м2, максималды биіктігі – 13 м, төменгі бөлігінде биіктігі – 7 м.

Тропикалық және субтропикалық өсімдіктер жиынтығы – Еуропадан (Испания, Германия, Голландия) жеткізілген әр түрлі экологиялық және географиялық шығу тегі бар 31 интодукцияланған тұқымдас, 63 туысқа жататын 68 түрден және 27 сорттан тұратын 1036 өсімдік ұсынылған. Ең қызықты өкілдері: литопс, непентес, банан, араукария, кумкват, цикл, папайя.

Қазіргі уақытта Астана қаласының Ботаникалық бағының қызметкерлері ғылыми зерттеулердің келесі бағыттары бойынша жұмыс істейді:

Астана ботаникалық бағы жағдайында дүние жүзінің өсімдік түрлерін, тұрмыстық және мәдени флораны Қазақстанның Орталық және Солтүстік өңірлерінде интродукциялаудың ғылыми негіздерін әзірлеу;

оларды өсіру мен көбейтудің тиімді әдістері мен технологияларын әзірлеу және іздеу;

әлемдік, отандық және мәдени флораның интродукциялық гүлді-декоративті және жылыжай өсімдіктерінің өсуі мен дамуын бақылау;

интродукцияланған өсімдіктерді ландшафттық және ішкі көгалдандыру үшін пайдаланудың ғылыми негіздерін әзірлеу;

дүние жүзінің, отандық және мәдени флораның бағалы өсімдіктерінің генофондын толықтыру үшін дүниежүзілік өсімдік ресурстарын пайдалану мақсатында ботаникалық бақтармен және биологиялық бейіндегі өсімдік шаруашылығы мекемелерімен халықаралық тұқым, және отырғызу материалдарымен алмасуды ұйымдастыру, және өткізу. Ботаникалық            бақтың           ғылыми          қызметкерлерінің негізгі құрамы жасақталды.

Қызметкерлердің жалпы саны 86 адам.Олардың ішінде – 36 ғылыми қызметкер: ғылым кандидаттары – 7; PhD докторы – 3; докторант – 7; магистр – 16; бакалавр – 3.

Нұр-Сұлтанның жетекші университеттерімен, сондай-ақ НЗМ-мен ботаникалық әртүрлілікті сақтау саласында білім беру және кадрларды даярлау қызметін жүзеге асыру үшін ынтымақтастық туралы келісімдерге қол қойылды.

Бүгінгі таңда Астана ботаникалық бағында келесі ғылыми бөлімдер құрылды:

Гербарий қоры бар флора және өсімдік ресурстары зертханасы;

Ашық топырақтағы гүлді-сәндік өсімдіктерді интродукциялау зертханасы;

Жабық топырақта гүлді-сәндік өсімдіктерді интродукциялау зертханасы;

Өсімдік биотехнологиясы және молекулалық биология зертханасы;

Дендрология зертханасы;

Палеоботаника зертханасы;

Тұқым шаруашылығы және өсімдіктерді қорғау зертханасы.

2021 жылы Астана ботаникалық бағының гербарийі Index Herbariorum халықаралық деректер база сына енгізіліп, «NUR» акрониміне ие болды. Гербарий топтамаларын қалыптастыруға Ботаника және фитоинтродукция институтының жоғарғы сатылы өсімдіктер флорасы зертханасы, В.Л.Комаров атындағы ботаника институты, Цицин Н.В. атындағы Бас ботаникалық бақ, Кузбас ботаникалық бағы, Орталық Азияның ботаникалық бақтары (Ташкент қаласы, Бішкек қаласы) ж.б. қолдау көрсетті.

Зерттеу нәтижелері (2019-2022 жж.)

Астана ботаникалық бағының ғалымдары гранттық жобаны және ПҚФ-ны жүзеге асыруға қатысты: «Мемлекеттік ботаникалық бақтардың биологиялық әртүрлілігін сақтаудың тұрақты жүйесі ретінде өсімдіктерді сақтаудың жаһандық стратегиясының ғылыми-тәжірибелік міндеттерін Мемлекеттік ботаникалық бақтардың іске асыруы. Бақшалар» (2018-2020 ж., меңгерушісі, б.ғ.д. Ситпаева Г.Т.), Астана қаласының Мемлекеттік ботаникалық бағында коллекциялық қорларды құру және орналастыру әдістемесі мәселелерін шешуге бағытталған» (2018-2020 ж.)

Қызметкерлер келесі бағдарламалардың орындаушылары және бірлескен орындаушылары болып табылады:

«Алматы облысының флора және өсімдік ресурстарының қазіргі экологиялық жағдайын кадастрлық бағалау ресурстық әлеуетті тиімді басқарудың ғылыми негізі ретінде» (2021-2023 жж., ғылыми жетекшісі Димеева Л.А., б.ғ.д.);

«Қазақстанның әртүрлі табиғи аймақтарындағы қалалар мен елді мекендерді  абаттандыруға арналған өсімдіктер ассортименті бойынша ғылыми негізделген ұсыныстарды әзірлеу үшін Мемлекеттік ботаникалық бақтардың коллекциялық қорларына экологиялық-интродукциялық талдау және табиғи флораны скринингтен өткізу»

(2021 ж., меңгерушісі, ғылым докторы Биология ғылымдары Ситпаева Г.Т.);

«Ә.Н. Бөкейхан атындағы Қазақ орман шаруашылығы және агроорманмелиорация ғылыми-зерттеу институты ЖШС» және «Дендропарк пен дендро-саябақтың ағаш және бұта екпелеріне түгендеу жүргізу ЖШС» (шар.келіс.)

«Қазақстан Алтайының сирек кездесетін дәрілік өсімдіктерінің экологиялық-биологиялық ерекшеліктерін және генетикалық өзгергіштігін зерттеу» (2021).

2022 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму Бағдарламасы (БҰҰДБ) қаржыландыратын

«Алтай жобасы аймағындағы экономикалық құнды дәрілік өсімдіктер түрлеріне ресурстық бағалау жүргізу және сирек кездесетін дәрілік өсімдіктердің қазіргі жағдайын бағалау  бойынша қызметтерді көрсету» жобасы іске асырылуда.

Aстана ботаникалық бағы коллекциялық қорларын құру бойынша мына жұмыстар жүргізілді:

экспозициялық, коллекциялық, ғылыми учаскелер әзірленді және бекітілді;

жаңа ғылыми алаңдарға арналған перспективалық өсімдіктердің тізімдері жасалды;

тұқым мен отырғызу материалын жетілдіру;

сирек және құрып кету қаупі төнген өсімдіктердің учаскесі, Орталық және Солтүстік Қазақстан флорасының табиғи дәрілік өсімдіктерінің учаскесі құрылды және оларды in-situ және ex-situ зерттеу жалғасуда;

қызғалдақ, нарцисс, ирис, күндізгүл тұқымдарынан монодақылдық гүлді сәндік өсімдіктердің учаскелері, сондай-ақ үздіксіз гүлдену учаскесі жасалды;

интродукцияға Солтүстік және Орталық Қазақстан үшін жаңа ағаштар мен бұталардың түрлері тартылды және олардың бейімделуін зерттеу жалғасуда.

өсімдіктердің алғашқы интродукциялық сынақтарын және субтропиктік және тропиктік өсімдіктер түрлерін зерттеуді жалғастыру;

Әртүрлілікті сақтау және табиғатты қорғауда білім беру және мәдени-ағарту қызметі

«Астана ботаникалық бағын дамыту тұжырымдамасын» іске асыру шеңберінде тәрбие жұмысын қамтамасыз ету мақсатында:

Астана ботаникалық бағының негізгі функцияларының бірі – білім беру қызметі. Астана ботаникалық бағының базасында Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті, Астана халықаралық университетінің студенттері, магистранттары мен докторанттары үшін тәжірибелік сабақтар өткізіледі.

Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балаларды  экологиялық   тәрбиелеу   шеңберінде жылыжай кешенінің айналасында экскурсиялар өткізіледі («Тропикалық өсімдіктер», «Шөл және шөлейт өсімдіктері» маршруттары). Оранжерея  кешенінде  экскурсиялар   жұмыс және  демалыс  күндері   өткізіледі.   Экскурсия кез келген жас топтарына арналып, қызықты болуымен қатар, келушінің ботаника саласындағы ой-өрісін кеңейтуге, логикалық ойлауын дамытуға, экологиялық сауаттылығын  арттыруға және табиғатты бақылай білуге мүмкіндік береді.

2020 жылдың сәуір айынан бастап Астана қаласында қызғалдақтардың гүлденуіне орайластырылған «ҚЫЗҒАЛДАҚ ФЕСТИВАЛІ» экологиялық акциясы аясында байқау өткізілуде. Бұл іс-шараның бағыты танымдық және танымдық сипатқа ие, қызғалдақ сорттары мен олардың бақшадағы орналасуы туралы білімге әлеуметтік сауалнама жүргізілді.

Бұл іс-шараның миссиясы – жыл сайын қоршаған ортаны қорғау күні және эколог күнінде ботаникалық бақ аумағында жаңа дәстүрді қалыптастыру.

«ART & NATURE» шеберлік сыныбы жыл сайын Астана қаласының өнер мектебімен бірлесіп өткізіледі.

Астана ботаникалық бағының зерттеушілері жүргізген зерттеулердің нәтижелері рецензияланатын шетелдік және отандық ғылыми журналдарда жарияланған.

Астана ботаникалық бағының құрылғаннан бері зерттеушілер 40-тан астам ғылыми мақалаларды, оның ішінде Scopus және WOS деректер базасында (Q1-Q3) индекстелген шетелдік журналдарда 15 мақала және ҚР БҒМ БҒССҚЕК ұсынған отандық журналдарда 10 мақала жариялады.

Зерттеу нәтижелері халықаралық симпозиумдарда, алыс және жақын шетелдерде өткен ғылыми конференцияларда, халықаралық және республикалық ғылыми конференцияларда баяндалды.

Астанадағы филиал сайты:

https://astana-botsad.kz/